چگونه رفتار ما عزت نفس کودک را می سازد؟یا ویران می کند؟
عزت‌نفس یکی از بنیادی‌ترین ستون‌های شخصیت هر فرد است. این احساس ارزشمندی، اگر در کودکی به‌درستی شکل بگیرد، مسیر زندگی را روشن‌تر، سالم‌تر و موفق‌تر خواهد کرد. اما برعکس، اگر در همان سال‌های ابتدایی زندگی آسیب ببیند، ممکن است فرد تا بزرگسالی با پیامدهای روانی آن دست‌وپنجه نرم کند.
پرسش اصلی این است: آیا رفتار والدین، معلمان و اطرافیان واقعاً می‌تواند عزت‌نفس کودک را بسازد یا ویران کند؟ پاسخ، یک “بله” قاطع است.
عزت‌نفس کودک چیست؟
عزت‌نفس یعنی کودک احساس کند “دوست‌داشتنی” است.
خودش را “قابل‌احترام” بداند.
باور داشته باشد که “توانمند” است و می‌تواند با چالش‌ها روبه‌رو شود.
عزت‌نفس سالم، کودک را از نظر روانی مقاوم، مستقل و با انگیزه می‌سازد.
رفتارهایی که عزت‌نفس کودک را می‌سازند:
۱. تشویق واقعی، نه اغراق‌آمیز
وقتی کودک برای تلاشش، نه فقط برای نتیجه، تشویق می‌شود، یاد می‌گیرد که خودش و توانایی‌هایش ارزشمند است.
مثال: به‌جای گفتن «تو نابغه‌ای!»، بگویید: «می‌بینم چقدر برای حل این مسئله تلاش کردی. آفرین!»
۲. شنیدن واقعی، نه فقط گوش دادن
وقتی کودک حرف می‌زند، گوشی‌ات را کنار بگذار و با چشم‌هایت توجه نشان بده. این کار به او پیام می‌دهد: «تو مهمی».
۳. دادن فرصت انتخاب
حتی تصمیم‌های کوچک مثل انتخاب لباس یا میان‌وعده، باعث می‌شود کودک احساس کنترل و استقلال کند. این به رشد اعتمادبه‌نفس او کمک می‌کند.
۴. احترام گذاشتن به احساسات کودک
اگر کودک گریه کرد، نگویید «گریه نکن! چیزی نیست!»بلکه بگویید: «می‌فهمم ناراحت شدی. دوست داری حرف بزنی؟»
۵. پذیرفتن اشتباهات کودک بدون تحقیر
به‌جای سرزنش، از اشتباه به‌عنوان فرصت یادگیری استفاده کنید.
رفتارهایی که عزت‌نفس کودک را ویران می‌کنند:
۱. مقایسه با دیگران
جملاتی مثل «ببین خواهرت چقدر منظم‌ه!» باعث می‌شود کودک خودش را بی‌ارزش ببیند.
۲. تحقیر، تمسخر یا برچسب‌زنی
گفتن عباراتی مثل «تو خیلی تنبلی» یا «همیشه خراب می‌کنی» به کودک یاد می‌دهد که «من کافی نیستم».
۳. بی‌توجهی مکرر به احساسات کودک
اگر کودک مدام احساس کند شنیده نمی‌شود، به‌مرور به این باور می‌رسد که نظر یا احساسش مهم نیست.
۴. تنبیه‌های سخت‌گیرانه یا فیزیکی
این نوع تنبیه عزت‌نفس کودک را تخریب کرده و احساس شرم و بی‌ارزشی در او ایجاد می‌کند.
۵. کمال‌گرایی والدین
توقع بی‌جا برای بهترین بودن همیشه، کودک را مضطرب و بی‌اعتمادبه‌نفس می‌کند.
چگونه می‌توانیم عزت‌نفس کودک را تقویت کنیم؟
اشتباهات کودک را بپذیرید و او را در مسیر یادگیری همراهی کنید. از او نظر بخواهید؛ مثلاً بپرسید «به نظرت برای آخر هفته چه‌کار کنیم؟» در جمع از کودک دفاع کنید، نه اینکه تحقیرش کنید. به او یاد بدهید که شکست، پایان راه نیست.
نتیجه‌گیری
رفتارهای ما، چه کوچک چه بزرگ، هر روز آجرهایی از دیوار عزت‌نفس کودک را می‌سازند یا تخریب می‌کنند. اگر بخواهیم کودکی با ذهنی سالم، مستقل و قوی پرورش دهیم، لازم است از همین امروز به زبان بدن، کلمات، لحن و واکنش‌های‌مان نسبت به او بیشتر توجه کنیم.
در نهایت: کودکانی که در کودکی “دوست‌داشتنِ خود” را یاد می‌گیرند، در بزرگسالی کمتر نیازمند تأیید دیگران خواهند بود
