چرا بعضی افراد شب‌ها راحت نمی‌خوابند؟ نقش DNA در کیفیت خواب
خواب شبانه باکیفیت یکی از مهم‌ترین عوامل برای حفظ سلامت بدن و روان است، اما بسیاری از افراد با مشکل نداشتن خواب راحت در شب دست و پنجه نرم می‌کنند. تحقیقات علمی جدید نشان می‌دهند که ژنتیک نقش مهمی در تعیین الگوهای خواب و بروز بی خوابی شبانه دارد. ژن‌هایی که مسئول تنظیم ریتم شبانه‌روزی و تولید هورمون‌های خواب‌آور هستند، می‌توانند کیفیت خواب را به شدت تحت تاثیر قرار دهند. به عنوان مثال، مطالعاتی که در دانشگاه هاروارد انجام شده‌اند، نشان داده‌اند که افرادی با تغییرات خاصی در ژن‌های CLOCK و PER3، بیشتر مستعد بیداری‌های شبانه و خواب‌های سطحی هستند. این موضوع نشان می‌دهد که برخی مشکلات خواب نه تنها به عادات روزانه، بلکه به DNA ما نیز وابسته‌اند.
ژن‌های خواب چگونه DNA بر کیفیت خواب تاثیر می‌گذارد؟
پبش از بررسی علت ژنتیکی بیخوابی، باید به یاد داشته باشیم که عادت‌هایی مثل دیر خوابیدن، کار با گوشی قبل از خواب، پرخوری شب هنگام و غیره، تبدیل به روتین زندگی ما شده‌اند و به دلیل تکرارشان متوجه آسیب بزرگی که می‌زنند؛ نیستیم. این عادت‌های مضر متاسفانه بخشی از زندگی ما شده‌اند. بنابراین در ادامه با فرض انجام ندادن این عادت‌ها و داشتن روتین زندگی سالم، به جنبه ژنتیکی بیخوابی می‌پردازیم. ژنتیک نقش بسیار مهمی در تنظیم چرخه خواب و بیداری ایفا می‌کند. ژن‌های CLOCK و PER3 به عنوان تنظیم‌کننده‌های اصلی ریتم شبانه‌روزی شناخته می‌شوند. تحقیقی که در دانشگاه آکسفورد انجام شد، نشان داد که تغییرات در ژن CLOCK می‌تواند تا 40 درصد خطر بی خوابی شبانه را افزایش دهد. همچنین، ژن‌های مرتبط با تولید ملاتونین مانند AANAT و ASMT نقش کلیدی در به خواب رفتن سریع دارند.
افرادی که دارای نسخه‌های خاصی از ژن PER3 هستند، معمولاً به خواب عمیق‌تری نیاز دارند و در صورت کم‌خوابی، بیشتر دچار خستگی می‌شوند. این موضوع نشان می‌دهد که نداشتن خواب راحت در شب می‌تواند به صورت مستقیم با ژنتیک فرد مرتبط باشد. برای بهبود کیفیت خواب، می‌توان از روش‌هایی مثل نوردرمانی و مصرف مکمل‌های ملاتونین استفاده کرد. اگر می‌خواهید بدانید را بشناسید و از آن‌ها دوری کنید، پیشنهاد می‌کنیم به بخش‌های بعدی مقاله مراجعه کنید.
چرا بعضی‌ها شب‌ها بیدار می‌مانید؟
بی خوابی شبانه ممکن است ناشی از تغییرات ژنتیکی در ژن‌های مرتبط با تولید هورمون‌های آرام‌بخش مانند GABA باشد. پژوهشی که در دانشگاه استنفورد انجام شد، نشان داد که افرادی با جهش‌های خاص در ژن GABRB1 بیشتر به بیخوابی مزمن دچار می‌شوند. این ژن‌ها مسئول تنظیم فعالیت نورون‌های بازدارنده در مغز هستند و هرگونه اختلال در آن‌ها می‌تواند باعث افزایش فعالیت مغز در شب شود.
ژن‌های مرتبط با تولید سروتونین مانند SLC6A4 می‌توانند بر اضطراب و افسردگی تاثیر بگذارند و به طور غیرمستقیم باعث نداشتن خواب راحت در شب شوند. برای مقابله با این مشکلات، استفاده از روش‌های کاهش استرس مثل مدیتیشن و تکنیک‌های تنفسی، مصرف مواد غذایی حاوی تریپتوفان مانند موز و تخم‌مرغ می‌تواند به تولید سروتونین کمک کند و خواب بهتری را به ارمغان بیاورد.
چرا بعضی‌ها صبح‌ها سرحال‌اند و بعضی شب‌ها؟
برخی افراد به طور ژنتیکی به خواب شبانه بیشتر نیاز دارند و برخی دیگر صبح‌ها سرحال‌تر هستند. این تفاوت‌ها به دلیل تغییرات در ژن‌های PER1 و CRY1 به وجود می‌آیند که چرخه خواب و بیداری را تنظیم می‌کنند. تحقیقی که در دانشگاه کالیفرنیا انجام شد، نشان داد که حدود 10 درصد از مردم دارای ژن‌های مرتبط با کرونوتیپ شبانه هستند که باعث می‌شود آن‌ها به طور طبیعی شب‌ها بیدار بمانند.
ژن‌های مرتبط با تولید کورتیزول می‌توانند زمان بیداری را تنظیم کنند. افرادی که دارای نسخه‌های خاصی از این ژن‌ها هستند، معمولاً صبح‌ها زودتر بیدار می‌شوند و انرژی بیشتری دارند.
آیا بیخوابی ارثی است؟
بی خوابی شبانه می‌تواند به صورت ارثی منتقل شود و ژن‌های مرتبط با سیستم عصبی مرکزی نقش مهمی در بروز این مشکل دارند. تحقیقی که در دانشگاه هلسینکی انجام شد، نشان داد که بیش از 30 درصد موارد بیخوابی می‌تواند به وراثت مرتبط باشد. ژن‌های HCRTR1 و HCRTR2 که در تنظیم هورمون‌های خواب‌آور نقش دارند، از جمله عواملی هستند که به ارث می‌رسند. افرادی که والدین آن‌ها به بیخوابی دچار بوده‌اند، به طور متوسط 25 درصد بیشتر در معرض خطر بیخوابی مزمن قرار دارند. برای مقابله با این مشکل، رعایت عادات صحیح خواب و استفاده از روش‌های طبیعی مثل دمنوش‌های آرام‌بخش و تمرینات مدیتیشن توصیه می‌شود.
چرا بعضی‌ها به سختی بیدار می‌شوند؟
برخی افراد به طور طبیعی به خواب عمیق بیشتری نیاز دارند و به سختی از خواب بیدار می‌شوند. ژن‌های مرتبط با تولید GABA که یک انتقال‌دهنده عصبی آرام‌بخش است، نقش مهمی در عمق خواب ایفا می‌کنند. تحقیقی که در دانشگاه توکیو انجام شد، نشان داد که افرادی با جهش‌های خاص در ژن‌های GABRA1 و GABRB3، به خواب عمیق‌تر و طولانی‌تری نیاز دارند.
ژن‌های مرتبط با موج‌های آهسته خواب (SWS) می‌توانند باعث افزایش مدت زمان خواب عمیق شوند. این موج‌ها نقش مهمی در بازسازی سلول‌های مغزی و تقویت حافظه دارند. برای افرادی که به سختی بیدار می‌شوند، توصیه می‌شود که یک برنامه خواب منظم داشته باشند و از وسایل الکترونیکی قبل از خواب استفاده نکنند. مصرف مواد غذایی حاوی منیزیم و کلسیم نیز می‌تواند به بهبود خواب عمیق کمک کند.
آیا DNA می‌تواند عامل ترس‌های شبانه باشد؟
کابوس‌های شبانه می‌توانند به طور مستقیم با ژن‌های مرتبط با استرس و حافظه احساسی در ارتباط باشند. ژن‌های FKBP5 و NR3C1 که در تنظیم هورمون کورتیزول نقش دارند، می‌توانند باعث افزایش پاسخ به استرس و بروز کابوس‌های مکرر شوند. تحقیقی که در دانشگاه کمبریج انجام شد، نشان داد که افرادی با جهش‌های خاص در این ژن‌ها، دو برابر بیشتر از دیگران دچار کابوس‌های شبانه می‌شوند.
به علاوه، ژن‌های مرتبط با تولید سروتونین می‌توانند بر محتوای خواب و بروز رویاهای ترسناک تاثیر بگذارند. مصرف مواد غذایی حاوی تریپتوفان، مانند آجیل و لبنیات، می‌تواند به تولید سروتونین کمک کند و از بروز کابوس‌های شبانه جلوگیری کند. تمرینات تنفسی و تکنیک‌های آرامش‌بخش نیز به کاهش اضطراب و بهبود کیفیت خواب کمک می‌کنند.
چگونه بفهمیم مشکلات خواب ما ارثی است؟
تست‌های ژنتیک می‌توانند به شناسایی ژن‌های مرتبط با بی خوابی شبانه و نداشتن خواب راحت در شب کمک کنند. شرکت‌هایی مانند 23andMe و MyHeritage آزمایش‌های DNA خاصی ارائه می‌دهند که می‌توانند ژن‌های مرتبط با چرخه خواب، سطح ملاتونین و پاسخ به نور را شناسایی کنند. نمونه این آزمایش‌ها در ایران توسط مجموعه مای اسمارت زن نیز انجام می‌شود. تحقیقی در دانشگاه استنفورد انجام شد، نشان داد که این تست‌ها می‌توانند با دقت 70 درصدی، عوامل ژنتیکی مرتبط با بیخوابی را شناسایی کنند.
نتایج این تست‌ها می‌توانند به تنظیم بهتر برنامه خواب و استفاده از روش‌های درمانی مناسب کمک کنند. برای مثال، افرادی که دارای ژن‌های مرتبط با حساسیت به نور هستند، می‌توانند از نوردرمانی یا عینک‌های مسدودکننده نور آبی استفاده کنند. به علاوه، مشاوره ژنتیک می‌تواند به افراد کمک کند تا عادات مناسب خواب را بر اساس ژنتیک خود ایجاد کنند.
آیا می‌توانیم ژن‌های خواب را دستکاری کنیم؟
دانشمندان در سال‌های اخیر به طور جدی بر روی روش‌های ویرایش ژنتیکی مانند CRISPR تمرکز کرده‌اند تا بتوانند ژن‌های مرتبط با خواب را تغییر دهند. تحقیقات انجام‌شده در موسسه MIT نشان داده‌اند که دستکاری ژن‌های PER3 و DEC2 می‌تواند به تنظیم بهتر چرخه خواب و کاهش بی خوابی شبانه کمک کند. برخی دانشمندان معتقدند که تغییر ژنتیکی ممکن است خطرات غیرمنتظره‌ای را به همراه داشته باشد. به عنوان مثال، تغییرات ناخواسته در ژن‌های مرتبط با حافظه و یادگیری می‌توانند عوارض جانبی ایجاد کنند. بنابراین، در حالی که ویرایش ژن‌های خواب می‌تواند به عنوان یک راهکار آینده برای بهبود کیفیت خواب مطرح شود، نیاز به تحقیقات بیشتری در این زمینه وجود دارد. پس بهتر است فعلا روی اصلاح عادات روزانه و روش‌های طبیعی بهبود خواب تمرکز کنیم.
منبع:
مای اسمارت ژن
آریامگ
