مالیات پزشکان در ایران
الزامات قانونی مالیاتی پزشکان
طبق قانون مالیات‌های مستقیم، تمامی پزشکانی که در ایران درآمد کسب می‌کنند مشمول مالیات هستند. درآمد پزشکان براساس «ماده ۹۳ قانون مالیات‌های مستقیم» به دو دسته درآمد حقوق و درآمد مشاغل طبقه‌بندی میشود. پزشکان استخدامی (دولتی یا خصوصی) مشمول مالیات حقوق می‌شوند؛ یعنی کارفرمای آنها موظف به کسر مالیات از حقوق و واریز به حساب دولت است. در مقابل، پزشکان دارای مطب خصوصی یا قرارداد مستقل با مراکز درمانی مشمول مالیات درآمد مشاغل می‌شوند
. این گروه موظف‌اند هر سال در مهلت مقرر (معمولاً تا پایان خرداد) اظهارنامه مالیاتی خود را ارسال و مالیات عملکرد خود را محاسبه و پرداخت کنند. همچنین همه پزشکان باید اسناد و مدارک شغلی (صورتحساب‌ها، رسیدها و اسناد هزینه) را نگهداری کنند تا در صورت نیاز به ممیزی توسط سازمان مالیاتی ارائه شوند.
در کنار همه تعهدات مالیاتی پزشکان، نوع قرارداد پرکیس آنها با مراکز درمانی نیز بر نحوه محاسبه مالیات مؤثر است. به‌عنوان مثال، پزشکانی که با بیمارستان‌ها یا درمانگاه‌ها قرارداد پرکیس (بر اساس تعداد ویزیت یا عمل) دارند، در زمره پزشکان شاغل به‌صورت مستقل یا پیمانکار محسوب می‌شوند و درآمد حاصل از این نوع قرارداد نیز مشمول مالیات مشاغل خواهد بود؛ بنابراین ثبت دقیق دریافتی‌های پرکیس و نگهداری مدارک آن، در تنظیم اظهارنامه و بهره‌مندی از معافیت‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد به همین جهت پیشنهاد میشود از قرارداد بهداشت و درمان بهره بگیرید.
.
تفاوت تعهدات مالیاتی پزشکان بخش خصوصی و دولتی
پزشکان شاغل در بیمارستان‌ها یا مراکز درمانی دولتی و خصوصی به‌عنوان کارمند حقوق‌بگیر محسوب می‌شوند و مالیات حقوق آنها توسط کارفرما کسر میشود. سقف معافیت مالیات حقوق آنان براساس قانون جدید ۱۴۰۳ حدود ۱۲ میلیون تومان ماهانه (۱٫۴۴۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال سالانه) تعیین شده است. برخلاف این گروه، پزشکان دارای مطب خصوصی یا آنهایی که به‌صورت مستقل همکاری دارند، مشمول مالیات مشاغل هستند.
این پزشکان باید درآمد ناخالص مطب خود را به همراه درآمدهای دیگر (حق‌الزحمه شیفت شب، ویزیت و…) اعلام کرده و پس از کسر هزینه‌های قابل قبول (مانند اجاره، تجهیزات، دستمزد پرسنل و…) مالیات خود را محاسبه و بپردازند. معافیت‌های مالیاتی نیز متفاوت است: پزشکان استخدامی مشمول معافیت مالیات حقوق و معافیت‌های مربوط به کارکنان دولت (تا سقف ذکر شده) هستند، در حالی که پزشکان آزاد از معافیت‌های مشاغل (ماده ۱۰۱ قانون مالیات‌های مستقیم) بهره‌مند می‌شوند. به‌علاوه، پزشکانی که در نهادهای نظامی خدمت می‌کنند، به‌موجب قانون از پرداخت مالیات حقوق معاف هستند (به‌طور کامل از مالیات حقوق مصونند).
ثبت‌نام در سامانه مالیاتی، کد اقتصادی و نصب کارتخوان
تمامی پزشکان باید در «سامانه مودیان مالیاتی» (my.tax.gov.ir) ثبت‌نام کنند و پرونده مالیاتی تشکیل دهند. در این فرآیند، پس از تکمیل اطلاعات هویتی و مکانی، به پزشکان یک کد اقتصادی اختصاص می‌یابد که دریافت آن الزامی است. متعاقباً پزشکان موظف‌اند یک دستگاه کارتخوان فروشگاهی را دریافت و در مطب یا محل کار خود نصب کنند. طبق اعلام سازمان نظام پزشکی، همه پزشکان تا پایان بهمن ۱۴۰۳ فرصت داشته‌اند برای دریافت کارتخوان قانونی اقدام کنند. پزشکان باید در سامانه مودیان وارد شوند و با ثبت کد ۱۶ رقمی فروشنده دستگاه پوز و اعلام شماره حساب بانکی مرتبط، مراحل نصب نهایی کارتخوان را انجام دهند. ابلاغیه‌های اخیر سازمان امور مالیاتی و بانک مرکزی نیز حاکی است که عدم همکاری در نصب و ثبت کارتخوان از طریق سامانه (از قبیل استفاده از دستگاه و کارتخوان به نام دیگران یا معرفی نکردن دستگاه) گزارش و پیگرد میشود.
نحوه محاسبه مالیات عملکرد پزشکان (سال ۱۴۰۴)
مالیات عملکرد پزشکان (اشخاص حقیقی) بر اساس درآمد مشمول مالیات آنها و جدول نرخ‌های پلکانی تعیین میشود. برای پزشکان مستقل (دارای مطب) درآمد مشمول مالیات برابر است با «درآمد ناخالص مطب منهای هزینه‌های قابل قبول». طبق ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم مصوب سال ۱۴۰۳، از درآمد تا ۴۷٫۵ میلیون تومان در سال معاف است. مازاد آن تا ۲۰۰ میلیون تومان مشمول مالیات ۱۵٪، مازاد تا ۴۰۰ میلیون تومان مشمول مالیات ۲۰٪ و مازاد بر آن ۲۵٪ است. برای پزشکان حقوق‌بگیر نیز معافیت سالانه حدود ۱۲ میلیون تومان در ماه تعیین شده است (تا ۱۲۰ میلیون ریال مشمول مالیات ۰٪) و درآمد بیشتر به نرخ‌های پلکانی (مثلاً ۱۰٪ تا سقف مشخص و پس از آن افزایش می‌یابد) مشمول مالیات می‌گردد.
همچنین بخشی از درآمد پزشکان به صورت علی‌الحساب کسر میشود؛ به‌طور مثال طبق قانون بودجه ۱۴۰۳، مراکز درمانی موظفند از کلیه پرداخت‌های نقدی یا بیمه‌ای به پزشکان، مبلغ ۱۰٪ حق‌الزحمه را به عنوان مالیات علی‌الحساب کسر و ظرف ماه بعد به حساب سازمان امور مالیاتی واریز کنند. پزشک باید در اظهارنامه عملکرد خود این مبالغ کسرشده را لحاظ کند تا هنگام محاسبه مالیات قطعی، از پرداخت مجدد آن بخش معاف شود.
مالیات مقطوع (تبصره ۱۰۰)
سازمان مالیاتی ایران برای تسهیل کسب‌وکارهای کوچک (درآمد کم) تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم را در نظر گرفته است. براساس این تبصره، پزشکانی که مجموع درآمد آنها از فروش کالا یا خدمات سالانه حداکثر ۱۵۰ برابر سقف معافیت قانونی باشد، می‌توانند بدون ارائه اظهارنامه کامل، با اعمال درصد ثابتی از درآمد یا فروششان مالیات خود را به صورت مقطوع بپردازند. در صورتی که پزشک از فرم مقطوع (تبصره ۱۰۰) استفاده کند ولی بعداً اظهارنامه دقیق ارائه ندهد، براساس اطلاعیه سازمان امور مالیاتی، مالیات نهایی او معادل مالیات مقطوع تعیین‌شده در همان فرم محسوب و قطعی میشود. به عبارت دیگر، نبود اظهارنامه دقیق موجب میشود همان مالیات «مقطوع» (توافقی) اولیه قطعی تلقی شود. شایان ذکر است بر اساس سیاست‌های جدید، پزشکانی که از نصب کارتخوان طفره روند، از استفاده از مزایای تبصره ۱۰۰ محروم خواهند شد
معافیت‌ها و مشوق‌های مالیاتی پزشکان
چند معافیت و مزیت مالیاتی مهم برای پزشکان وجود دارد:
- معافیت معیشتی (ماده ۱۰۱): تمام پزشکان حقیقی مشمول معافیت ماده ۱۰۱ قانون مالیات‌های مستقیم بوده و در سال ۱۴۰۳ از معافیت سالانه حدود ۱۰۰ میلیون تومان برخوردارند. در صورت ثبت صورتحساب‌ها در سامانه مودیان (صدور صورتحساب الکترونیک)، این معافیت تا ۱۴۴ میلیون تومان در سال افزایش می‌یابد.
- معافیت مناطق محروم (ماده ۱۳۹): درآمد حاصل از خدمت‌رسانی پزشکی در مناطق روستایی و کم‌برخوردار (تعریف‌شده توسط وزارت کشور و وزارت بهداشت) از مالیات معاف است. به عبارتی، پزشکانی که در این مناطق به ارائه خدمت می‌پردازند (اعم از درآمد مستقیم مطب یا حق‌الزحمه شیفت)، تا سقف تعیین‌شده از مالیات معاف می‌شوند.
- شرکت در خدمات سازمانی: درصدی از درآمد پزشکان در قالب همکاری با برخی سازمان‌های درمانی به رسمیت شناخته نشده و مشمول مالیات نمی‌شود. به عنوان مثال، ۳۰٪ از دریافتی پزشکان از مراکز خدمات درمانی نیروهای مسلح در محاسبه درآمد مشمول مالیات لحاظ نمی‌گردد.
- معافیت سهم بیمه‌پرداز و هزینه‌های قانونی: حق بیمه سهم پزشک (۷٪ حقوق) و برخی مزایای معاف مانند حق ماموریت، سنوات و عیدی طبق قانون از درآمد حقوق حذف میشود (مشخصاً در محاسبه مالیات حقوق).
- محدوده رسیدگی مالیاتی: نکته عملی این که اگر گردش حساب‌های پزشک طی سال کمتر از ۵ میلیارد ریال باشد، سازمان مالیاتی مجوز رسیدگی به حساب‌های او را ندارد.
جرایم و مجازات‌های مالیاتی
سازمان امور مالیاتی ایران، برای عدم رعایت تکالیف مالیاتی پزشکان نیز مجازات‌هایی پیش‌بینی کرده است. از جمله:
- عدم ثبت‌نام در سیستم مالیاتی: پزشکانی که پرونده مالیاتی تشکیل ندهند و مشمول مالیات محسوب شوند، در حکم فرار مالیاتی هستند و مشمول جرایم متعدد قانونی (شامل جریمه درصدی از درآمد و تعقیب قضایی) می‌شوند.
- عدم ارائه اظهارنامه در موعد مقرر: طبق قانون، پزشکانی که در مهلت قانونی اظهارنامه عملکرد ندهند، علاوه بر جریمه دیرکرد (دو درصد مالیات به ازای هر ماه تأخیر)، مالیات آنها به صورت قطعی تشخیص داده میشود. اساساً طبق اطلاعیه سازمان مالیاتی، در چنین مواردی «مالیات مقطوع تعیین شده در فرم تبصره ۱۰۰» ملاک قطعی شدن مالیات مؤدی قرار می‌گیرد.
- عدم نصب یا استفاده از کارتخوان: پزشکانی که علیرغم تکلیف قانونی اقدام به نصب و استفاده از دستگاه کارتخوان فروشگاهی ننمایند، به میزان ۲ درصد از درآمد کل خود جریمه می‌شوند. همچنین طبق بخشنامه سازمان مالیاتی، نام این پزشکان برای استفاده از معافیت تبصره ۱۰۰ محروم خواهد شد. گزارش‌های مردمی در سامانه سوت‌زنی می‌تواند روند اخطار و محرومیت را سرعت بخشد.
- استفاده از حساب یا کارتخوان دیگران: هرگونه تلاش برای پنهان‌سازی درآمد (مانند استفاده از حساب بانکی یا کارتخوان متعلق به افراد دیگر) جرم تلقی شده و برابر ماده ۲۷۴ قانون مالیات‌های مستقیم پیگرد قضایی دارد. مقامات مالیاتی هشدار داده‌اند که پزشکان متخلف در این زمینه تحت تعقیب قضایی قرار گرفته و مشمول حداکثر مجازات‌های مالیاتی خواهند شد.
تمامی ارقام و رویه‌های فوق مبتنی بر آخرین مصوبات و دستورالعمل‌های سازمان امور مالیاتی کشور در سال 1404 هستند.
