برای کمبود پتاسیم چه دارویی بخوریم؟

پتاسیم یکی از مواد معدنی ضروری برای بدن است که نقش حیاتی در عملکرد عضلات، اعصاب و ضربان قلب دارد. کمبود پتاسیم در خون که به آن هیپوکالمی (Hypokalemia) گفته می‌شود، ممکن است علائمی مانند ضعف عضلانی، گرفتگی عضلات، بی‌نظمی ضربان قلب و خستگی ایجاد کند. این وضعیت معمولاً به‌دلیل از دست دادن بیش از حد پتاسیم از طریق استفراغ، اسهال، استفاده طولانی‌مدت از ملین‌ها یا مصرف برخی داروها مانند دیورتیک‌ها به‌وجود می‌آید. در موارد خفیف، اصلاح رژیم غذایی و مصرف خوراکی مکمل‌های پتاسیم مانند پتاسیم کلرید (Potassium Chloride) کافی است، اما در موارد متوسط تا شدید، تجویز داروهای خاص به شکل قرص یا تزریقی ضروری می‌شود. در چنین شرایطی خیلی‌ها می‌پرسند کمبود پتاسیم چه بخوریم؟ تا سریع‌تر سطح پتاسیم خونشان تنظیم شود؛ پاسخ معمولاً ترکیبی از مواد غذایی سرشار از پتاسیم مثل موز، سیب‌زمینی، اسفناج و همچنین مکمل‌های تجویز‌شده توسط پزشک است.

Hypokalemia means low blood potassium levels. Your body needs potassium to function correctly. It gets potassium through the food you eat. Hypokalemia is often caused by an excessive loss of potassium in your digestive tract due to vomiting, diarrhea or laxative use. Other causes include certain medications and some adrenal and genetic conditions.

کمبود پتاسیم چیست؟

هیپوکالمی زمانی اتفاق می‌افتد که سطح پتاسیم خون کمتر از حد طبیعی باشد. میزان نرمال پتاسیم در خون بزرگسالان بین ۳.۵ تا ۵.۲ میلی‌اکی‌والان در لیتر است و اگر این مقدار به کمتر از ۳ برسد، معمولاً به‌عنوان هیپوکالمی شدید در نظر گرفته می‌شود. پتاسیم نوعی الکترولیت است؛ الکترولیت‌ها مواد معدنی‌ای هستند که در مایعات بدن حل شده و بار الکتریکی دارند. بدن برای عملکرد صحیح سلول‌ها، عضلات و اعصاب به پتاسیم نیاز دارد. این ماده از طریق غذا وارد بدن می‌شود و کلیه‌ها با دفع مقدار اضافی آن از طریق ادرار، تعادل پتاسیم را حفظ می‌کنند.

کمبود پتاسیم چه اثری بر بدن می‌گذارد؟

هیپوکالمی یا کاهش پتاسیم خون می‌تواند تأثیرات قابل‌توجهی بر عملکرد طبیعی بدن داشته باشد. پتاسیم برای حفظ عملکرد صحیح عضلات، اعصاب و قلب ضروری است و همچنین نقش مهمی در سلامت دستگاه گوارش و استحکام استخوان‌ها ایفا می‌کند. زمانی که سطح پتاسیم در بدن کاهش می‌یابد، این فرآیندهای حیاتی دچار اختلال می‌شوند. در صورت تداوم این وضعیت، ممکن است فرد دچار مشکلاتی مانند بی‌نظمی ضربان قلب، ضعف عضلانی و حتی فلج عضلانی شود.

چه عواملی سبب کمبود پتاسیم می‌شود؟

کمبود پتاسیم معمولاً به دلیل دفع بیش از حد پتاسیم از بدن، به‌ویژه از طریق دستگاه گوارش یا کلیه‌ها اتفاق می‌افتد. دلایل اصلی بروز این وضعیت را می‌توان به چند دسته تقسیم کرد:

• استفراغ مکرر
• اسهال شدید یا مزمن
• مصرف بیش از حد ملین‌ها
• اختلالات تغذیه‌ای مانند پرخوری عصبی
• مصرف زیاد الکل
• رژیم غذایی ضعیف و کم‌پتاسیم
• تعریق و از دست دادن آب و املاح
• تعریق بیش از حد
• دیورتیک‌ها (قرص‌های ادرارآور) که باعث دفع پتاسیم از طریق ادرار می‌شوند
• مصرف انسولین
• مصرف برخی آنتی‌بیوتیک‌ها
• بیماری مزمن کلیه
• کاهش سطح منیزیم خون
• اختلالات نادر کلیوی

کمبود پتاسیم چه علائمی دارد؟

در بسیاری از موارد، هیپوکالمی خفیف ممکن است بدون علامت باشد. اما با کاهش بیشتر سطح پتاسیم در خون، علائم مختلفی ظاهر می‌شوند که از خفیف تا شدید متغیر هستند.

علائم خفیف هیپوکالمی:

• یبوست
• تپش قلب
• خستگی مفرط یا بی‌حالی
• ضعف عضلانی و گرفتگی عضلات
• احساس گزگز یا بی‌حسی در اندام‌ها

علائم شدیدتر هیپوکالمی:

• پرش یا انقباض ناگهانی عضلات
• کرامپ‌های شدید عضلانی
• ضعف شدید عضلانی که ممکن است به فلج منجر شود
• فشار خون پایین
• سرگیجه یا احساس غش
• بی‌نظمی در ضربان قلب
• افزایش ادرار
• افزایش احساس تشنگی

کدام مواد غذایی برای پیشگیری از کمبود پتاسیم مفید است؟

شما می‌توانید با خوردن یک رژیم غذایی سرشار از غذاهای حاوی پتاسیم، خطر ابتلا به کمبود پتاسیم را کاهش دهید. غذاهای حاوی پتاسیم شامل بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات، گوشت بدون چربی و ماهی، لبنیات و حبوبات هستند. مواد غذایی که پتاسیم زیادی دارند عبارتند از:

• آووکادو
• موز
• لوبیا و نخود فرنگی
• سبوس
• سبزیجات برگ تیره
• ماهی
• گوشت گاو بدون چربی
• شیر
• پرتقال
• کره بادام زمینی
• سیب زمینی
• اسفناج
• گوجه فرنگی

برای کمبود پتاسیم چه دارویی بخوریم؟

درمان کمبود پتاسیم یا هیپوکالمی بستگی به شدت آن دارد. در موارد خفیف، معمولاً اصلاح رژیم غذایی کافی است، اما در کمبودهای متوسط تا شدید، پزشک ممکن است مکمل یا دارو تجویز کند. داروها و مکمل‌های مختلفی وجود دارند که بر پایه ترکیبات پتاسیم کلراید، پتاسیم سیترات یا پتاسیم گلوکونات تهیه می‌شوند. در ادامه با چند نمونه شناخته‌شده و در دسترس در بازار ایران آشنا می‌شویم.

پتاسیم کلراید:

یکی از رایج‌ترین داروهای تجویزی برای درمان کمبود پتاسیم، پتاسیم کلراید است. این دارو معمولاً به‌صورت قرص آهسته‌رهش یا محلول تزریقی استفاده می‌شود. در ایران، قرصی به نام اسلو-کا (Slow-K) در داروخانه‌ها موجود است که حاوی پتاسیم کلراید بوده و در موارد کمبود متوسط تا شدید تحت نظر پزشک مصرف می‌شود. همچنین در مراکز درمانی از محلول تزریقی پتاسیم کلراید(KCl) برای هیپوکالمی‌های شدید استفاده می‌شود، که البته تنها باید در شرایط کنترل‌شده بیمارستانی تجویز گردد.

پتاسیم سیترات:

در کنار این، ترکیب پتاسیم سیترات هم یکی از گزینه‌های مؤثر و قابل تحمل‌تر است. مکمل ایرانی کالمگ سیترات یکی از محصولات پرکاربرد در این گروه است. این مکمل حاوی ترکیب پتاسیم سیترات و منیزیم سیترات بوده و علاوه بر جبران کمبود پتاسیم، به پیشگیری از گرفتگی عضلانی، بهبود عملکرد عضلات و اعصاب، و کاهش احتمال تشکیل سنگ کلیه کمک می‌کند. کالمگ سیترات در موارد کمبود خفیف تا متوسط یا برای کسانی که مستعد افت پتاسیم به دلیل داروهای ادرارآور هستند، انتخاب مناسبی است.

پتاسیم گلوکونات:

نوع دیگر مکمل، پتاسیم گلوکونات است که بیشتر در مکمل‌های خارجی یافت می‌شود. برای مثال، برند معروف Nature Made قرصی با این ترکیب تولید می‌کند که در برخی داروخانه‌های وارداتی در ایران نیز موجود است. این نوع مکمل بیشتر برای مصرف روزانه و کمبودهای خفیف توصیه می‌شود.

تجربه بیماران

مریم، ۳۴ ساله: مدتی بود دچار ضعف و خستگی شدید شده بودم و حتی بالا رفتن از پله هم برام سخت شده بود. فکر می‌کردم کم‌خونی دارم، اما آزمایش خونم نشون داد که پتاسیم خونم پایین‌تر از حد نرماله. با تجویز دکترم شروع به مصرف قرص Slow-K کردم و بعد از چند روز حالم بهتر شد.

حسین، ۵۲ ساله: به‌دلیل فشار خون بالا از قرص‌های دیورتیک استفاده می‌کردم. بعد از مدتی تپش قلب و گرفتگی عضلات شروع شد. دکتر گفت به‌خاطر داروهام، پتاسیم بدنم کم شده. حالا با مصرف کالمگ سیترات و اصلاح رژیم غذاییم، مشکلم برطرف شده.

جمع بندی

کمبود پتاسیم یا هیپوکالمی یک اختلال مهم در بدن است که می‌تواند تأثیرات جدی بر عملکرد عضلات، اعصاب، قلب و دیگر ارگان‌های حیاتی بگذارد. تشخیص به‌موقع این وضعیت و درمان مناسب آن، نقش کلیدی در پیشگیری از عوارضی مانند بی‌نظمی ضربان قلب یا فلج عضلانی دارد. درمان این کمبود بر اساس شدت آن متفاوت است؛ از اصلاح رژیم غذایی سرشار از پتاسیم گرفته تا تجویز مکمل‌ها و داروهای تخصصی مانند پتاسیم کلراید (Slow-K) ، پتاسیم سیترات (مانند کالمگ سیترات) و پتاسیم گلوکونات. با توجه به اهمیت تنظیم دقیق سطح پتاسیم در خون، انتخاب نوع دارو یا مکمل باید حتماً تحت نظر پزشک و بر اساس شرایط فردی و نتایج آزمایش‌های آزمایشگاهی انجام شود. آگاهی از علل، علائم و راهکارهای درمانی هیپوکالمی به ما کمک می‌کند تا هم از بروز این مشکل پیشگیری کنیم و هم در صورت نیاز، به‌موقع و اصولی آن را درمان نماییم.