چه چیزهایی درباره بارداری خارج از رحم باید بدانیم؟

بارداری خارج رحمی چیست؟

بارداری خارج رحمی : اگر تخمک لقاح یافته در هر جای دیگری غیر از داخل رحم جایگزین شود، بارداری نابجا یا خارج از رحم اتفاق می افتد. حدود ۵۰ درصد حاملگی ها به اینصورت پایان می یابند.در حالت عادی بعد از اینکه تخمک بارور می شود به حرکت خود که از تخمدان شروع شده بود ادامه می دهد تا از لوله به رحم برسد و بر روی دیواره حفره رحمی جایگزین شود.

اگر به دلایل مختلف مثل تنگی لوله های رحمی بر اثر چسبندگی ناشی از عفونت یا جراحی های شکمی این حرکت متوقف شود، تخم لقاح یافته ممکن است در محل تنگی لانه گزینی کرده و به رشد خود ادامه دهد.از آنجا که اکثر بارداریهای خارج رحمی در یکی از لوله های رحم رخ می دهند آنرا بارداری لوله ای نیز می نامند.

با احتمال بسیار کم ممکن است بارداری خارج رحمی در محلهای دیگری نیز دیده شود. سایر مکان های احتمالی جایگزینی عبارتند از : تخمدان، دهانه رحم و یا بخش های دیگر شکم، در موارد نادر همراه با یک بارداری رحمی یک تخم دیگر نیز در جایی خارج از رحم جایگزین می شود؛ البته این اتفاق در IVF که تخمکها بطور مصنوعی لقاح یافته و به داخل رحم تزریق می شوند دیده می شود.

هیچ راهی برای جابجایی محل تخم و انتقال و کاشتن آن در رحم وجود ندارد بنابراین تنها راه درمان ختم حاملگی است.اگر بارداری خارج رحمی به موقع تشخیص داده نشود و مورد درمان قرار نگیرد، با رشد سلولی و بزرگ شدن جنین احتمال پارگی لوله های رحمی وجود دارد.این واقعه با درد شدید و خونریزی همراه است و یک اورژانس پزشکی محسوب می شود.متاسفانه در چنین حالتی آسیب جدی یا از دست دادن کامل لوله رحمی اتفاق می افتد. در این شرایط اگر درمان سریع مقدور نباشد خونریزی شدید داخلی حتی منجر به مرگ نیز خواهد شد.

حاملگی خارج از رحم چگونه اتفاق می‌افتد؟

در حاملگی طبیعی، یک تخمک در یکی از لوله‌های فالوپ که تخمدان‌ها را به رحم متصل می‌کند، توسط اسپرم لقاح می‌یابد. تخمک لقاح یافته سپس به سمت رحم حرکت می‌کند و خود را در دیواره داخلی رحم یا اندومتر مستقر می‌کند و اصطلاحا لانه گزینی می‌کند، و در آنجا باقی می‌ماند و رشد می‌یابد.

علائم بارداری خارج رحمی 

خونریزی واژینال یا لکه بینی
– آمنوره یا عدم قاعدگی
– تهوع
– استفراغ
– درد در ناحیه شکم
– گرفتگی عضلات
– احساس درد تنها در یک طرف بدن
– سرگیجه
– ضعف
– غش کردن
– درد در ناحیه مقعد
– درد در ناحیه گردن یا شانه

اگر یکی از عوامل خطر ذکر شده را دارید، سریعا به پزشک زنان خود مراجعه کنید. بارداری خارج رحمی می تواند سبب اختلال در بارداری های بعدی شود. بنابراین غنیمت شمردن فرصت و مراجعه سریع به پزشک لازم است.

نشانه‌های اولیه‌ی بارداری خارج رحمی

اغلب، نشانه‌های اولیه‌ی بارداری خارج رحمی خونریزی سبک از واژن و درد پهلو و لگن است. اگر خون از لوله‌ی فالوپ نشت کرده باشد، فرد ممکن است دچار درد شانه شده و یا نیاز فوری به دفع مدفوع داشته باشد.

در صورت مشاهده‌ی علائم بارداری خارج از رحم چه باید کرد؟

در صورت مشاهده‌ی هرگونه علائم، باید به پزشک مراجعه کنید. دکتر شما را معاینه و علائم را بررسی می‌کند. اگر لوله‌ی رحمی دچار پارگی شده باشد، باید سریعا جراحی بشوید. در بیشتر موارد زمان کافی برای بررسی علائم و آزمایش‌های لازم جهت جراحی وجود دارد.

بعد از تشخیص علائم، عکس‌برداری فراصوت انجام می‌شود تا ناحیه‌ی بارداری مشخص بشود. اگر عکس‌برداری نتیجه‌ای در پی نداشته باشد، باید بعد از یک هفته یا بیشتر، دوباره عکس‌برداری صورت بگیرد و آزمایش بارداری انجام بشود تا میزان هورمون بارداری یعنی hCG (هورمون ترشح‌شده از جفت گنادوتروپین در خون) اندازه‌گیری شود.

سطح پایین این هورمون در خون می‌تواند نشانه‌ای از بارداری خارج از رحم باشد. برای بررسی سطح این هورمون‌ باید آزمایش‌های متعددی صورت بگیرد. اگر پزشک معالج شما به بارداری خارج از رحم مشکوک شده است اما عکس‌برداری چیزی را نشان نمی‌دهد، باید مورد معایناتی در قالب عمل‌های بیهوشی سبک موسوم به «لاپاروسکوپی» یا «پهلوبینی» قرار بگیرید. این معاینه، تکنیکی برای بازرسی و معاینه‌ی ناحیه‌ی شکم و لگن است.

چه عواملی می تواند خطر بارداری خارج رحمی را افزایش دهد؟

بارداری خارج رحمی در هر خانم در دوره فعالیت جنسی ممکن است رخ دهد، اما بعضی شرایط احتمال وقوع آنرا افزایش می دهد.در ۱۰ سال گذشته، تعداد بارداری های خارج رحمی تقریبا سه برابر شده است و اگر شما شرایط زیر را داشته باشید این احتمال بالا می رود:

* بارداری بعد از بستن لوله ها (یک جراحی برای جلوگیری از باردرای دائم)

* انجام هر نوع عمل جراحی در ناحیه لگن. بخصوص اگر بعد از بستن لوله های رحمی با انجام یک جراحی دیگر اقدام به باز کردن آنها کرده باشید این خطر بسیار زیاد است. با این حال بعد از جراحی های کیست تخمدان و فیبروم، برداشتن آپاندیس، یا حتی سزارین قبلی این احتمال بالا می رود.

* سابقه بارداری خارج رحمی

* اگر مادر شما حین بارداری شما داروی دی اتیل استیل بسترول یا DES مصرف کرده باشد.

* اگر در حین داشتن IUD باردار شده باشید. معمولا IUD یک روش خوب جلوگیری از بارداری است و تا ۹۹ درصد مانع از بارداری می شود. نکته مهم این است که اثر جلوگیری آن در بارداری های داخل رحمی است. بنابراین وجود IUD باعث بارداری خارج رحمی نمی شود بلکه اگر قرار باشد بارداری خارج رحمی اتفاق بیافتد به احتمال کمتری از یک بارداری طبیعی می تواند از آن جلوگیری کند.

* آسیب دیدگی لوله ها ناشی از ابتلا به عفونتهایی که می توانند موجب التهاب و عفونت لگن یا PID شوند. بیماریهای مقاربتی بخصوص عفونت با کلامیدیا و بیماری سوزاک حتی اگر علائم واضحی برای شما نداشته باشند ممکن است سبب درگیری لوله ها شوند.

* اگر قبلا تشخیص ناباروری برای شما داده شده و یا درمان شده اید. از آنجا که برخی از ناباروری ها به علت اختلال در لوله های رحم رخ می دهند، در اینصورت شما نسبت به افراد عادی احتمال بیشتری برای بارداری خارج رحمی دارید.

* احتمال وقوع بارداری خارج رحمی در خانمهای مسن تر بیشتر است. برخی مطالعات نشان می دهد که کشیدن سیگار و استفاده مرتب از دوش واژینال نیز این خطر را افزایش می دهند.

درمان حاملگی خارج رحم

درمان این عارضه با دقت در تشخیص آن، بزرگی جنین و امکانات موجود پزشکی در ارتباط است. روش‌های درمانی حاملگی خارج رحم در زیر آمده است:

درمان دارویی: اگر پزشک تردیدی در مورد حاملگی خارج رحم نداشته باشد و جنین نیز نسبتاً کوچک باشد، ممکن است پزشک از درمان دارویی استفاده کند. در این روش دارویی به نام متوترکسات (Methotrexate) برای فرد تجویز می‌شود. این دارو که از طریق عضله تزریق می‌شود، به وسیلۀ جریان خون به جنین می‌رسد و باعث توقف رشد سلول‌های جفت و در نتیجه پایان یافتن بارداری می‌شود و با گذشت زمان، سلول‌های جنین جذب بدن شما می‌شود. با آغاز اثربخشی دارو، ممکن است کمی درد شکم یا گرفتگی ماهیچه‌ها و احتمالاً تهوع، اسهال و استفراغ داشته باشید.

در این مدت باید از مصرف الکل، مسکن‌های غیراستروئیدی ضدالتهابی مانند ایبوپروفن، آسپرین و ناپروکسن و هر مولتی‌ویتامین یا مکمل دیگر حاوی فولیک اسید و همچنین رابطۀ جنسی، فعالیت‌های شدید و نور خورشید پرهیز شود. پس از آن، برای بررسی سطح هورمون hCG و اطمینان از حذف حاملگی خارج رحم باید چند آزمایش خون انجام شود. این آزمایش‌ها تا زمانی که سطح هورمون به صفر برسد، معمولاً چند هفته ادامه خواهد یافت. اگر در مدت درمان دارویی، هر گونه نشانه‌ای مانند درد شدید شکم، درد شانه، خونریزی شدید یا نشانه‌های شوک مانند نبض ضعیف، تپش قلب، رنگ‌پریدگی پوست، سرگیجه یا غش داشتید، فوراً با اورژانس تماس بگیرید.

جراحی

هدف از جراحی (لاپراسکوپی) پایان دادن به بارداری خارج از رحمی است و نوع انجام این کار بستگی به نظر شما نسبت بارداری بعدی تان و تشخیص دکتر در زمان جراحی نسبت به وضعیت رحم تان دارد.

گاها برای کم کردن احتمال وقوع مجدد بارداری خارج از رحمی، دکتر پیشنهاد به در آوردن لوله‌رحمی می‌ کند ولی در صورتی که لوله رحمی دیگر شما در وضعیت سلامتی خوبی نباشد  با انجام این کار (برداشتن لوله رحمی) شانس بارداری مجدد کاملا از بین می‌ رود. به همین دلیل دکتر ممکن است نوع دیگری از جراحی را پیشنهاد دهد که در این جراحی پایان دادن به بارداری خارج از رحمی بدون خارج کردن لوله انجام می‌ گیرد. درست است که با این جراحی ممکن است شما مجددا دچار بارداری خارج از رحمی بشوید ولی حداقل امکان بارداری مجدد برای شما وجود دارد.

اما در صورتی که بارداری خارج از رحمی شما کاملا از بین نرود، ممکن است شما مجبور به انجام مجدد جراحی و برداشتن لوله رحمی تان بشوید.این جراحی با داروی بیهوشی انجام می‌ شود نوع جراحی به یکی از روش های زیر انجام می‌ گردد:

لاپاراسکوپی: در این نوع جراحی شما یک تا دو روز در بیمارستان بستری می‌ شوید و دوران نقاهت شما بین دو تا چهار هفته زمان می‌ برد.

عمل جراحی باز: این روش از جراحی همچنین با نام لاپاراتومی نیز شناخته می‌ شود.

این روش از جراحی با انجام برشی بزرگ تر در زیر شکم انجام می‌ شود. این عمل معمولا زمانی انجام می‌ شود که دکتر احتمال خونریزی داخلی را می‌ دهد. دوران بستری شما در این عمل دو تا چهار روز است و عموما دوران نقاهت آن نیز بین دو تا چهار هفته زمان می‌ برد.

همه می‌ دانیم که هر عمل جراحی ریسک هایی را نیز به دنبال دارد که ممکن است بر اثر بیهوشی و یا خود جراحی باشد. معمولا دکتر شما و متخصص بی هوشی در مورد این ریسک ها با شما صحبت خواهند کرد.