آیا تنبلی تخمدان در زنان باعث نازایی می‌شود؟

تنبلی تخمدان یا تخمدان پلی‌کیستیک

عارضه‌ای که طی آن فرایند تخمک‌گذاری و قاعدگی در زنان با اختلال مواجه می‌گردد، به تنبلی تخمدان معروف است. این اصطلاح، نام عامیانه سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) است که به‌عنوان یکی از شایع‌ترین علل ناباروری در زنان، طی سنین مختلفی رخ می‌دهد. افراد مبتلا به PCOS دارای کیسه‌های زائد کوچکی به نام کیست بر روی تخمدان‌های خود هستند که به همین دلیل، عملکرد صحیح تخمدان‌ها را از دست می‌دهند.

رابطه تنبلی تخمدان و بارداری

بسیاری از زنان می‌پرسند که آیا PCOS باعث نازایی می‌شود یا می‌توان با وجود تنبلی تخمدان نیز بارداری را تجربه کرد؟ باید گفت اثرگذاری سندرم تخمدان پلی‌کیستیک بر قدرت باروری، بیشتر ناشی از عدم تخمک‌گذاری به علت شکل‌گیری کیست‌های متعدد است. همچنین اختلالات هورمونی می‌تواند با ایجاد ضعف در لایه داخلی رحم (آندومتر) مانع از لانه‌گزینی تخمک‌های آزادشده گردد. گاهی صرفاً بی‌نظمی قاعدگی و عدم اطلاع از زمان دقیق تخمک‌گذاری، تلاش زوجین برای لقاح و فرزندآوری را با شکست مواجه می‌کند.

آیا تنبلی تخمدان باعث نازایی می‌شود؟

در زنان مبتلا به تنبلی تخمدان خفیف یا شدید، معمولاً نازایی قطعی رخ نمی‌دهد؛ بلکه بسته به شدت علائم و عوارض بیماری، زوجین نیاز به تلاش بیشتری برای بارداری خواهند داشت. از آنجایی که ۵ تا ۱۳ درصد بانوان در سن باروری دچار سندرم تخمدان پلی‌کیستیک می‌شوند، بررسی‌ها نشان داده که این افراد با مشکلاتی همچون افزایش سطح انسولین خون، اختلال در رشد و آزادسازی تخمک‌ها، ضخیم شدن بافت خارجی تخمدان و… مواجه می‌گردند. این عوارض در کنار افزایش وزن، اختلال هورمونی، قاعدگی‌های تأخیری و… مشکلات ناباروری را در خانم‌های دارای تخمدان تنبل افزایش می‌دهد.

تنبلی تخمدان و بارداری سریع

به علت مشکلات ایجادشده در اثر PCOS، معمولاً امکان بارداری سریع با وجود تنبلی تخمدان وجود ندارد. اگرچه بسیاری از بانوان نیز بدون اطلاع از علائم بیماری خود، به سادگی باردار می‌شوند و دوران حاملگی موفقی را پشت سر می‌گذارند؛ اما بررسی‌ها نشان داده ۷۰ درصد از مبتلایان به PCOS به تلاش بیشتری برای فرزندآوری نیاز دارند. تا پیش از شروع روند درمان نمی‌توان مشخص کرد که چقدر طول می‌کشد تا بارداری رخ دهد؛ اما با تشخیص و آغاز درمان بیماری، پزشک می‌تواند چشم‌انداز بهتری از شانس حاملگی به زوجین ارائه دهد.

علائم تنبلی تخمدان شدید و خفیف

با توجه به شدت علائم و آشکار یا پنهان بودن آن‌ها، انواع تنبلی تخمدان در دو دسته خفیف و شدید جای می‌گیرد. در نوع خفیف بیماری، اغلب با تغییر سبک زندگی همچون کاهش وزن و ایجاد تعادل در سطح هورمون‌ها می‌توان قدرت باروری را افزایش داد. اما برای درمان نازایی ناشی از تنبلی تخمدان شدید لازم است ضمن انجام کامل آزمایش‌ها و معاینات پزشکی، از درمان‌های دارویی و سایر راهکارهای مؤثر کمک گرفت.

در موارد خفیف PCOS، ممکن است هیچ‌گونه علائم و نشانه‌ای بدون معاینه و سونوگرافی مشاهده نشود؛ اما علائم تنبلی تخمدان شدید معمولاً در دختران مجرد و زنان متأهل به سادگی قابل مشاهده است. برخی از رایج‌ترین نشانه‌های سندرم تخمدان پلی‌کیستیک عبارتند از:

• ریزش موی سر با الگوی مردانه

• رشد موهای زائد و ضخیم در صورت، سینه‌ها، شکم و اطراف ران

• اختلالات پوستی (همچون چرب شدن پوست) و بروز آکنه

• اختلال و عدم تعادل در سطوح هورمون‌ها

• ابتلا به دیابت و چربی خون

• بی‌نظمی قاعدگی

• اضافه وزن

برای تنبلی تخمدان چه بخوریم؟

از آنجایی که بخشی از علت تنبلی تخمدان به مشکلات هورمونی و اضافه وزن مربوط می‌شود، خوردن غذاهای مفید و در پیش گرفتن یک رژیم غذایی سالم برای درمان آن مفید خواهد بود. در کنار آن باید به ورزش منظم، مدیریت استرس و اضطراب، پرهیز از عادات غلط و… نیز پرداخت. برخی از نکات تغذیه‌ای مناسب برای بیماران PCOS عبارت است از:

• مصرف مقادیر متعادل و برابری از پروتئین و کربوهیدرات

• افزایش مصرف منابع فیبر همچون سبزیجات

• استفاده از مواد غذایی با شاخص گلیسمی پایین

• پرهیز از مصرف کافئین

• استفاده روزانه از اسیدهای چرب ضروری

• خوردن غذاهای ارگانیک و سالم

آیا تنبلی تخمدان درمان دارد؟

برای در پیش گرفتن مؤثرترین و سریع‌ترین درمان تنبلی تخمدان، باید دانست که در بسیاری از موارد این عارضه به‌طور کامل قابل بهبود نیست و صرفاً می‌توان علائم و عوارض آن را کاهش داد. البته مدیریت شدت بیماری تا حد زیادی قدرت باروری را افزایش می‌دهد و مشکلات نازایی ناشی از PCOS را برطرف می‌کند. نخستین گام‌های درمان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک شامل کاهش وزن اصولی با ورزش و رژیم غذایی، مصرف قرص‌های ضدبارداری به تجویز پزشک و سپس مصرف داروهایی همچون متفورمین (در صورت لزوم) می‌باشد. در صورت بزرگ بودن کیست‌ها و شرایط حاد، احتمال عمل جراحی لاپاراسکوپی نیز وجود دارد. در نهایت برای درمان ناباروری ناشی از سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، می‌توان به سراغ روش‌های کمک‌باروری نظیر آی وی اف (IVF) نیز رفت.

سخن پایانی

با توجه به ناشناخته بودن عامل اصلی تنبلی تخمدان و نقش ویژگی‌های ارثی و ژنتیکی در ابتلا به آن، پیشگیری از این بیماری امکان‌پذیر نیست. اما تجربه نشان داده اکثر بانوان مبتلا به سندروم تخمدان پلی‌کیستیک می‌توانند علائم و عوارض بیماری خود را به خوبی مدیریت کنند و حتی بارداری‌های موفقی را پشت سر بگذارند. به علت نقش مؤثر کلینیک درمانی و میزان تجربه پزشک، برای دریافت بهترین نتیجه باید به سراغ متخصصان مجرب رفت.