علائم و درمان نرمی استخوان (راشیتیسم) در نوزادان و کودکان
راشیتیسم چیست؟
راشیتیسم یا نرمی استخوان یا نرم‌استی یک بیماری مربوط به رشد استخوان‌ها است که در نوزادان و کودکان دیده میشود. استخوانهای کودکان مبتلا به بیماری راشیتیسم به دلایلی نرم باقی می مانند.
بیماری راشیتیسم موجب خمیدگی و رشد ناقص استخوان‌ها و افزایش ریسک شکستن آن‌ها میشود. علت اصلی بیماری راشیتیسم کمبود ویتامین دی است، ولی کمبود کلسیم نیز در آن نقش دارد.
راشیتیسم بیشتر در کودکان دچار سوءتغذیه شایع است؛ ولی در بزرگسالان نیز بیماری راشیتیسم دیده میشود.
علت بیماری
ویتامین دی برای جذب کلسیم در روده ضروری است. در صورت کمبود این ویتامین، کلسیم جذب نمی‌شود و در این صورت استخوان‌ها و دندانها دچار نقص می‌شوند. در صورت وخیم بودن این وضعیت، ماهیچه‌ها نیز دچار ضعف می‌شوند.
غذاهایی که سرشار از ویتامین دی هستند عبارت هستند از کره، تخم مرغ، روغن کبد ماهی، مارگارین، شیر، آب میوه و ماهی‌های چرب چون تون، شاه‌ماهی و ماهی آزاد.
یکی از علل نادر راشیتیسم یک بیماری ارثی است که به الل غالبی که بر روی کروموزوم ایکس قرار دارد مربوط میشود و موجب اختلال در بازجذب فسفات و متابولیسم ویتامین دی میشود.
کمبود فسفات و کلسيم
راشيتيسم و نرمي استخوان ممکن است به خاطر کمبود فسفات و کلسيم هم به وجود بيايد، هر چند که نقش این عامل، خيلي کمتر از کمبود ويتامين D است. برخي بيماري‌هاي نادر و خاص که بعضي از آن‌ها هم ارثي هستند، باعث مي‌شوند که کليه‌ها نتوانند فسفات را بازيافت کنند و در نتيجه، فرد مبتلا به آن بيماري دچار کمبود فسفات نيز خواهد شد. کمبود شديد کلسيم در رژيم غذايي هم مي‌تواند باعث ايجاد راشيتيسم يا نرمي استخوان شود، هرچند که اين عامل خيلي به ندرت ديده شده است.
علایم
علایم راشیتیسم عبارت هستند از:
- نرمی یا درد استخوان
- نقص در رشد دندانها و پوسیدگی زودرس
- ضعف ماهیچه‌ها
- افزایش امکان شکستگی استخوان‌ها
- خمیدگی و نقص در شکل‌گیری استخوان‌ها
- نقص در رشد
- کمبود کلسیم در خون
- تتانی ماهیچه‌ها
- نرمی غیرعادی جمجمه در نوزادان
خمیدگی استخوان‌ها از علایم «کلاسیک» راشیتیسم است که در استخوان پاها و قفسهٔ سینه به وجود می‌آید. این نقص در جمجمه نیز ممکن است به وجود آید؛ در این صورت جمجمه حالت بیضی‌شکل خود را از دست می‌دهد. در صورت وخیم بودن بیماری، خمیدگی در استخوانهای بلند و ستون مهره‌ها نیز ظاهر میشود. این خمیدگی‌ها با درمان در سنین کوکی معالجه می‌شوند.
علائم و نشانه ها در نوزدان / کودکان مبتلا به راشیتیسم
- وزن کم نوزاد در بدو تولد
- بد فرمی / بدشکلی جمجمه ای در سر نوزدان و نرمی استخوان سر
- یدشکلی در استخوان های بلند (پای پرانتزی)
- تاخیر در رشد دندانها
- پهن شدگی و ضخیم شدن مچ دست و مچ پا نسبت به حالت طبیعی
- برجسته شدن قفسه سینه (اصطلاحا آن را سینه کبوتری می گویند)
- معمولا قدی کوتاهتر از حد معمول
- تاخیر در راه رفتن نوزاد
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلاء به راشیتیسم یا نرمی استخوان هستند
افراد زیر بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به نرمی استخوان هستند
- شیر مادر ویتامین دی زیادی ندارد پس اگر بچه ای به مدت طولانی فقط از شیر مادر تغذیه کند ممکن است در خطر ابتلاء به راشیتیسم باشد
- مصرف کم کلسیم
- قرار نگرفتن در معرض تابش آفتاب : ویتامین دی در پوست بدن انسان و با تابش نور آفتاب ساخته میشود پس تابش ناکافی نور خورشید میتواند زمینه ساز راشیتیسم باشد
- کسانی که پوست تیره دارند نیاز به نور بیشتری برای ساخت ویتامین دی دارند و بیشتر در نور کم بیشتر در معرض کمبود ویتامین دی قرار میگیرند
- کسانی که به لاکتوز حساسیت درند به علت مصرف ناکافی لبنیات میتوانند در معرض خطر این بیماری قرار بگیرند.
تشخیص راشیتیسم
پزشکان میتوانند تنها با یک معاینه فیزیکی نشانه‌های نرمی استخوان را تشخیص دهند. آن‌ها میتوانند با یک فشار کوچک بر استخوان‌ها، حساسیت و میزان درد تولید شده آن‌ها را بررسی کنند. همچنین برای تشخیص نهایی ممکن است پزشک آزمایش‌های زیر را توصیه و تجویز کند:
- آزمایش خون برای اندازه گیری سطح کلسیم و فسفات در خون
- اشعه ایکس برای بررسی ناهنجاری‌های استخوانی
- در موارد نادر، بیوپسی استخوان
درمان راشیتیسم
درمان راشیتیسم، تمرکز بر جایگزینی ویتامین یا مواد معدنی نایاب در بدن است. با این کار علائم مربوط به نرمی استخوان از بین می‌رود. ممکن است پزشک از والدین کودک بخواهد او را به مدت زمان بیشتری در معرض نور آفتاب قرار دهند. آن‌ها همچنین شما را به مصرف محصولات غذایی غنی از ویتامین دی همانند ماهی، کبد، شیر و تخم مرغ تشویق می‌کنند. همچنین یک روش معمول، تجویز مکمل‌های ویتامین دی و کلسیم با دوز مصرفی مناسب است.
در برخی موارد حاد ناهنجاری اسکلتی، ممکن است متخصصین با استفاده از برخی تجهیزات فشارهای مکانیکی را به‌زانو ها وارد کنند تا در مسیر صحیح قرار بگیرند. در موارد بسیار نادر احتمال جراحی نیز وجود دارد.
در برای نرمی استخوان ارثی، ترکیبی از مکمل‌های فسفات و سطوح بالایی از فرم مخصوص ویتامین دی برای درمان بیماری مورد نیاز است
