5 نکته مهم برای مراقبت از نوزاد که باید بدانید! | 1402

چگونه از نوزاد مراقبت کنیم؟

هنگامی که نوزادی تازه متولد می‌شود، این تجربه برای شما به عنوان والدین یک لحظه بی‌نظیر و هیجان‌انگیز است. قلبتان مملو از عشق و شور و شوق می‌شود و با لحظه‌های شگفت‌انگیزی که با نوزادتان در کنار هم تجربه خواهید کرد، عمیقاً ارتباط برقرار می‌کنید؛ اما همراه با آن، مسئولیت‌های بزرگی بر دوش شما قرار می‌گیرند.

برای مراقبت صحیح قبل از اینکه فرزندتان به دنیا بیاید، لازم است که برای تهیه لوازم شخصی و بهداشتی نوزاد مانند خرید پوشک، ناخن‌گیر، پوار بینی، پستانک، تب سنج، شیشه شیر و موارد دیگر اقدام نمایید. مراقبت از نوزاد تازه متولد شده‌ یک وظیفه مهم و حساس است و برای انجام درست آن، باید دقت و توجه کافی داشته باشید. در ادامه مهم ترین نکات در این زمینه را بیان می‌کنیم:

1- مراقبت از بند ناف

نحوه مراقبت از بند ناف نوزاد بسیار مهم است، زیرا بند ناف پس از برداشتن به مدت یک الی دو هفته نیاز به مراقبت دارد تا به خوبی خشک شود و التیام یابد. ناف با دوری از رطوبت و قرارگرفتن در معرض هوا، زوذتر خشک خواهد شد. بنابراین پوشک را پایین‌تر از ناحیه بند ناف ببندید و مراقب باشید با گیره متصل به آن تماس پیدا نکند. همچنین در طی فرآیند خشک شدن آن از حمام کردن زیاد نوزاد خودداری کنید و برای پاک‌کردن آن از پنبه و آب گرم کمک بگیرید و سپس آن را خشک کنید. در صورت مشاهده علائمی مانند التهاب، ترشح و عفونت حتماً به پزشک مراجعه نمایید. خشک شدن بند ناف سه مرحله دارد که لازم است به آن توجه داشته‌باشید.

1. مرحله اول: پس از زایمان، طول بند ناف حدوداً به 2.5 تا 3 سانتی‌متر می‌رسد و از رگ‌های خونی تشکیل شده‌است. در این مرحله پزشک با استفاده از یک گیره یا کلیپس بند ناف را مسدود می‌کند تا خونریزی کاهش یابد و از عفونت جلوگیری شود.

2. مرحله دوم: پس از چند روز بند ناف شروع به خشک شدن می‌کند. در این مرحله بند ناف از حالت خونی به حالت قهوه‌ای تغییر می‌کند. همچنین بند ناف هنوز متصل به بدن نوزاد است و نیاز به مراقبت دارد.

3. مرحله سوم: در این مرحله بند ناف به ‌طور کامل خشک می‌شود و رنگ آن به قهوه‌ای تیره یا سیاه تغییر می‌یابد. در این مرحله بند ناف نیاز به مراقبت کمتری دارد و به‌طور طبیعی از بدن جدا می‌شود.

2- تغذیه مناسب نوزاد 

• از 1 تا 4 ماهگی

در این بازه غذای اصلی نوزاد تنها باید از شیر مادر یا شیر خشک با تجویز پزشک تامین شود. به ‌دلیل اینکه دستگاه گوارش نوزاد هنور تکامل نیافته‌ است، از غذای جامد به شدت پرهیز کنید. تامین مقدار کافی شیر مادر یا شیر خشک برای نوزاد بسیار حائز اهمیت است. معمولاً نوزادان در روز حدود 8 تا 12 بار تغذیه می‌کنند و میزان مصرف در هر بار تغذیه ممکن است متفاوت باشد.

• از 4 تا 6 ماهگی

آمادگی نوزاد برای مصرف غذاهای جامد به مراحل رشد و تکاملی او بستگی دارد. در زیر به جزئیات بیشتری درباره هر یک از نشانه‌های آمادگی نوزاد برای تغذیه با غذاهای جامد می‌پردازیم:

1. قدرت نگه داشتن سر: در حدود 4 تا 6 ماهگی، عضلات گردن نوزاد قوی می‌شوند و او می‌تواند سر خود را به‌صورت مستقیم و استوار نگه دارد. این نشان می‌دهد که سیستم عصبی و عضلانی نوزاد آماده استفاده از غذاهای جامد می‌باشد.

2. افزایش وزن: معمولاً در حدود 6 ماهگی، وزن نوزاد به دو برابر وزن تولدش می‌رسد. همچنین وزن نوزاد باید حداقل 5.9 کیلوگرم باشد تا بتواند به ‌طور کافی از غذاهای جامد استفاده کند.

3. قدرت بستن دهان: نوزاد باید در صورت گذاشتن قاشق یا لقمه غذا در دهان، بتواند دهان خود را به ‌طور کامل ببندد و غذا را در دهان نگه ‌دارد. این یعنی نوزاد توانایی کنترل حرکات دهانی خود را پیدا کرده است.

4. مهارت حرکت غذا به دهان: نوزاد در حدود 6 ماهگی می‌تواند مهارت حرکت غذا را جلوی دهان یعنی لب و زبان به عقب دهان یعنی گلو انجام دهد و آن را ببلعد.

• از 6 تا 9 ماهگی

نکات تغذیه‌ای را مانند 4 الی 6 ماهگی رعایت کنید.

غذاهای مناسب تغذیه نوزاد

• خودداری از لبنیات گاوی به ‌دلیل هضم سخت آن

• استفاده از سبزیجات له ‌شده مانند کدوتنبل و هویج پخته‌ شده

• استفاده از میوه‌های له ‌شده مانند موز و آووکادو

• تکه‌های کوچک غذاهایی مانند تخم‌ مرغ و سیب‌زمینی

• پروتئین‌هایی مانند تکه‌های کوچک گوشت، ماهی بدون استخوان و حبوبات پخته‌شده‌ مانند عدس و لوبیا

• غلاتی مانند برنج و جو به ‌صورت پوره

اگر در خانواده سابقه‌ حساسیت به غذای خاصی وجود دارد، بهتر است بعد از هر نوع غذا، حداقل 3 روز صبر کنید و واکنش نوزاد را بررسی نمایید. این روش به شما امکان می‌دهد تا به ‌راحتی غذایی که واکنش ناخواسته ایجاد می‌کند را شناسایی کنید.

3- گرفتن آروغ نوزاد 

برای انجام این کار می‌توانید از دو روش زیر استفاده کنید:

• قراردادن سر نوزاد روی شانه: نوزاد را در آغوش بگیرید و سرش را به آرامی روی شانه خود بگذارید. مطمئن شوید که سر او بالاتر از باقی بدنش قرار می‌گیرد. با نگه داشتن سر و شانه‌های او، به آرامی پشت نوزاد را ماساژ دهید. این حرکت می‌تواند به نوزاد احساس امنیت و آرامش بیشتری بدهد و او را به آروغ زدن تشویق کند.

• آروغ زدن در حالت خواب: نوزاد را به ‌صورت دمر روی پای خود بگذارید و سر و گردن او را با دستانتان نگه دارید. مطمئن شوید که سر بالاتر از باقی بدن نوزاد قرار دارد. با حرکات نرم و آرام، پشت او را ماساژ داده و او را به آروغ زدن تشویق کنید. این حالت می‌تواند برای برخی از نوزادان بسیار موثر باشد و آن‌ها را به خواب فروببرد.

4- خواب مناسب نوزاد

خواب نوزاد بسیار مهم است و در رشد و سلامت او نقش بسزایی دارد. در زیر برخی از جنبه‌های مربوط به خواب نوزاد را بررسی می‌کنیم:

• الگوی خواب: نوزادان در ابتدا الگوی خواب غیرمنظمی دارند و بیشتر در طول شبانه روز به‌صورت متناوب می‌خوابند؛ اما به‌ تدریج الگوی خواب آن‌ها منظم‌تر می‌شود.

• مدت خواب: نوزادان نیاز به خواب بسیار زیادی دارند و در طول 24 ساعت تقریباً 16 تا 20 ساعت می‌خوابند. با گذر زمان، طول مدت خواب در شب افزایش می‌یابد و به مرور به سمت الگوی خواب شبانه-روزی می‌روند.

• فاصله‌های بیداری: نوزادان در طول شب بیدار می‌شوند و نیاز به تغذیه، تعویض پوشاک و مراقبت‌های دیگر دارند. این فاصله‌های بیداری معمولاً در طول شب کوتاه ‌تر و در طول روز بیشتر است.

• محیط خواب: محیط خواب نوزاد باید آرام، راحت و مناسب باشد. این شامل یک تختخواب یا تشک، پتو یا پوشش نرم است. علاوه بر این‌ها بوی تن و لباس مادر یک عامل آرامش‌بخش است و به او احساس امنیت و نزدیکی می‌دهد.

5- حمام کردن نوزاد 

قبل از حمام کردن نوزاد، آب گرم را به مدت 5 الی 10 دقیقه باز بگذارید که فضای داخل حمام به خوبی گرم شود. برای تنظیم آب مناسب نوزاد، دستتان را به مدت یک دقیقه زیر آب نگه دارید؛ اگر احساس سوزش و داغی نکردید آب برای استحمام دمای ملایمی دارد.

بعد از استحمام، به سرعت نوزاد را داخل حوله و پتو بپیچید که بدن او خشک شود. اگر نوزاد شما پسر است توجه داشته باشید که هنگام استحمام و در تماس با آب ممکن است ادرار کند؛ بنابراین حواستان باشد!

مراقبت از نوزاد پسر

نحوه مراقبت از نوزادان پسر و دختر در همه موارد پایه‌ای یکسان است؛ اما یک تفاوت عمده در آن‌ها وجود دارد که برای سلامت نوزاد پسر توجه به آن حائز اهمیت است. دستگاه تناسلی نوزادان پسر و دختر در طول دوران جنینی و در ابتدای تولد تا حد زیادی شبیه به یکدیگر است؛ اما بعد از 7 الی 8 هفته پس از تولد، بدن نوزاد پسر شروع به ترشح تسترون می‌کند. ترشح هورمون تستوسترون باعث تغییراتی در بدن نوزاد پسر می‌شود و بافت‌های تناسلی به شکل خاصی تحت تاثیر هورمون قرار می‌گیرند.

مهم ترین نکات مراقبت از نوزاد

در ادامه برخی از نکات مهم برای نگهداری نوزاد را بررسی می‌کنیم:

• نوزاد را با احتیاط در آغوش بگیرید و یک دست را زیر سر و گردن و دست دیگر را زیر باسن او بگذارید تا از سر خوردن و صدمه‌‌ دیدن جلوگیری کنید.

• هنگام جابجایی نوزاد، از حرکات سریع و ناگهانی خودداری نمایید و سعی کنید سر و گردن او را در خط مستقیم نگه دارید و تکان ندهید.

• تا زمانی که نوزاد قادر به نگهداری سر خود نیست، سر و گردن را با دستی که زیر سر قرار داده‌اید، به طور ملایم و مستقیم نگه دارید تا از خم شدن زیاد و فشار روی گردن جلوگیری شود.

• نوزاد‌ها احساس امنیت را از طریق تماس بدنی با والدین خود تجربه می‌کنند. نوزاد را نزدیک سینه خود نگه دارید، با او صحبت کنید و او را نوازش کنید.

• سعی کنید از تماس با نواحی حساس مانند چشم‌ها، بینی و گوش‌های نوزاد بپرهیزید.

• با عشق و محبت با نوزاد رفتار کنید، ارتباط چشمی برقرار نمایید، با او بخندید و برایش لالایی و آواز بخوانید تا ارتباط عاطفی و احساس امنیت بین شما و نوزاد تقویت شود.

• قبل از تماس با نوزاد، دستان خود را ضدعفونی کنید و هنگام تعویض پوشک از دستکش استفاده نمایید تا از انتقال باکتری‌ها به او جلوگیری شود.

• به واکنش‌های نوزاد توجه داشته باشید و با آرامش و صبر به او رسیدگی کنید. همواره در کنار او باشید و هرگز او را تنها رها نکنید.

• اگر تاکنون تجربه‌ای از نگهداری نوزاد نداشته‌اید یا وزن فرزند شما کمتر از حالت معمول یعنی 2.500 کیلوگرم بوده، ممکن است نگهداری نوزاد سخت باشد؛ بنابراین از آغوشی استفاده کنید.

• در هر دمایی که احساس سرما می‌کنید، یک لایه لباس بیشتر از خودتان به نوزاد بپوشانید و از لباس‌های راحت با امکان تعویض آسان استفاده نمایید.