درمان ADHD [چگونه ADHD را درمان کنیم؟]

اختلال نقص توجه (ADHD) چیست؟

اختلال نقص توجه یا بیش فعالی (ADHD)، یکی از شایع‌ترین اختلالات روانپزشکی می‌باشد که کودکان و بزرگسالان بسیاری را درگیر خود کرده است. افراد مبتلا به این اختلال، عموما در به خاطر سپردن مطالب و تمرکز کردن مشکلاتی دارند که برروی کیفیت زندگیشان اثرات منفی می‌گذارد. مکانیسم مولکولی این اختلال، ایجاد مشکل در انتقالات دوپامینی و نورآدرنرژیک می‌باشد.

راه‌های مختلفی برای کنترل این اختلال وجود دارد. دارودرمانی، روان درمانی و آموزش‌های لازم به والدین و معلمان برای کنترل رفتار بیماران. سریع ترین روش درمان ADHD، استفاده کردن از مکمل‌های طبیعی مثل زعفران (اتنساف) می‌باشد.

یافته‌های حاصل از مشاهدات طولانی‌مدت نشان می‌دهد که کودکان مبتلا به ADHD که در بزرگسالی تحت درمان با داروهای محرک روانی قرار گرفته‌اند، ممکن است در بزرگسالی با کاهش قد و بدون هیچ‌گونه بهبود مستمر در علائم ظاهر شوند. همچنین داروهای ضدافسردگی نیز اثراتی در کنترل علائم ADHD دارند که از جمله‌ی این داروها بوپروپیون می‌باشد که در مقایسه با ریتالین عوارض کمتری دارد؛ هرچند داروهای ضدافسردگی نیز ممکن است افت فشارخون وضعیتی، عوارض آنتی‌کولینرژیک و آریتمی به دنبال داشته‌باشند.

روش‌های درمانی- تغذیه‌ای در کنترل ADHD

مطالعات مختلفی دررابطه با کمبودهای تغذیه‌ای و مدیریت اختلالات روانی مثل افسردگی، اسکیزوفرنی، اوتیسم و ADHD انجام گرفته است. در ادامه در قدم اول، به بررسی مصرف بعضی از مواد مغذی و مکمل‌ها بر کنترل اختلال ADHD می‌پردازیم.

1-    زعفران:

زعفران که معروف به طلای قرمز است، به دلیل داشتن اثر برروی گیرنده‌ها و متعادل کردن میزان انتقال‌ دهنده‌های عصبی مختلف مثل دوپامین، سروتونین و نوراپی نفرین دارد و درکنار آن، داشتن خواص آنتی اکسیدانی و ضدالتهابی قوی، طی چندین مطالعه‌ی بالینی توانسته است اثرات قابل قبول و موثری بر کنترل و بهبود علائم ADHD بدون داشتن عوارض جانبی خاصی به جای بگذارد.

2-    جینسنگ کره‌ای قرمز

جینسینگ یک گیاه باستانی می باشد که در طی سالیان زیادی در طب پزشکی سنتی چین، کره و ژاپن برای درمان بسیاری مورد استفاده قرار گرفته است. ریشه‌ی گیاه جینسینگ با داشتن ترکیبات فعالی به نام جینسینوزیدها، دارای اثرات آنتی اکسیدانتی، ضد التهابی و ضد آپوپتوزی می‌باشد و می‌تواند میزان انتقال دهنده‌های عصبی دوپامین و نوراپی نفرین را افزایش دهد. این گیاه حاوی ویتامین های ب1، ب2، ب3، ب5 و ب12 و مواد معدنی مثل زینک، آهن، منیزیم و کلسیم می‌باشد و می‌تواند در بهبود عملکرد ذهنی و فیزیکی افراد نقش موثری ایفا کند.

3-    منیزیم

براساس اطلاعات بدست آمده، افراد مبتلا به ADHD، دچار کمبود منیزیم به دلیل کاهش میزان مصرفی یا افزایش نیاز بدنشان به آن می‌باشند. در بررسی که برروی 44 کودک 4 تا 9 ساله انجام گرفت، مشخص شد پس از ابتلا، میزان منیزیم موی آن‌ها 11 درصد کاهش یافته است. درمجموع دربین 7 مطالعه، مشخص شد افرادی که به ADHD مبتلا هستند، میزان منیزیم سرمی آن‌ها کمتر از افراد سالم است. هرچند مطالعات بالینی برروی اثرات مصرف منیزیم بر کنترل علائم ADHD کم است، مطالعاتی در بررسی مصرف منیزیم به شکل ترکیبی، نشان داد مصرف آن می‌تواند در کاهش و کنترل ADHD اثرگذار باشد. هرچند مطالعات بیشتری برای تاییدش در سطح بالینی لازم است.

4-    زینک

کمبود زینک با افزایش احتمال ابتلا به ADHD همراه است و از طرفی با مصرف آن، علائم این اختلال کمتر می‌شود. مطالعات مختلفی بر اثرات مصرف زینک به تنهایی یا درکنار ریتالین انجام گرفته است؛ هرچند مصرف زینک در کاهش امتیازهای ADHD اثرگذار است اما تفاوت‌های قابل توجهی بین گروه درمانی و سالم مشاهده نشد.

5-    آهن

همانند زینک، کاهش میزان فریتین سرم با افزایش احتمال ابتلا به ADHD همراه است؛ در مطالعات بسیار محدودی مشاهده شد مصرف آهن به تنهایی یا در کنار ریتالین، منجر به کاهش علائم ADHD می‌شود.

6-    ویتامین D

مطالعات حاکی از آن است که مادرانی که دردوران بارداری خود سطح ویتامین D کمتری را دارند، با احتمال بیشتری کودکان مبتلا به ADHD به دنیا می‌آورند. طی بررسی‌های انجام‌گرفته، مصرف ویتامین D منجر به بهبود سلامتی رفتاری و ذهنی در افراد مبتلا به ADHD می‌شود. همانند موارد قبلی، مطالعات بالینی دراین زمینه نیز ناکافی است.

7-    امگا-3

مطالعات ضد و نقیضی دررابطه با اثرات امگا-3 در بهبود علائم ADHD وجود دارد. در یک مطالعه نشان داده شد خانم‌های بارداری که در نحوه‌ی تغذیه‌ی خود میزان نسبت امگا-6 به امگا-3 بالاتری دارند، شانس به دنیا آوردن کودکانی با اختلال ADHD در آن‌ها بالاتر است. در این راستا، مطالعه‌ای در سال‌های 2013 و 2018 نشان داد مصرف امگا-3 در کودکان و بزرگسالان منجر به بهبود علائم و تقویت عملکرد شناختی افراد مبتلا به ADHD می‌شود. اما مطالعات دیگری نشان دادند بین مصرف 3 الی 6 ماه امگا-3 درگروه درمان، تفاوت‌های قابل‌توجهی بین این گروه و گروه کنترل مشاهده نشد و لازم است تا از رخ دادن حوادث درپی مصرف بیش از اندازه‌ی امگا-3 نیز جلوگیری شود. مطالعات بالینی بیشتر و درمقیاس بزرگتری نیازمند تایید مصرف امگا-3 در بهبود علائم ADHD لازم می‌باشد.

8-    مولتی‌ویتامین‌ها

بزرگسالان مبتلا به ADHD اغلب دچار کمبود ویتامین های حیاتی مانند فولات، ویتامین ب6، ریبوفلاوین و ترکیباتی مانند کولین، لیکوپن و اینوزیتول هستند که می‌توانند به عملکرد مغزشان کمک کنند. علاوه بر این، درحالی که کمبود ویتامین C غیر‌معمول است، مصرف مکمل‌ها ممکن است به کاهش علائم ADHD کمک کند. بنابراین، تحقیقات نشان می‌دهند که مکمل‌های مولتی‌ویتامینه و مواد معدنی ممکن است علائم ADHD را بهبود بخشد. اگرچه داده‌های مربوط به سطوح سرمی ویتامین‌ها در اختلال ADHD محدود است، ریزمغذی‌های حاوی ویتامین‌ها می‌توانند علائم ADHD را کاهش دهند.

9-    پروبیوتیک‌ها

اخیرا توجه بسیاری از محققان به مصرف مکمل‌های پروبیوتیک در بهبود یا پیشگیری از علائم ADHD جلب شده ‌است. در این راستا، در مطالعه‌ای در سال 2020 نشان داد 32 کودک 4 تا 17 سال مبتلا به ADHD با مصرف مکمل‌های حاوی باکتری لاکتوباسیلوس، زندگی با کیفیت‌تری درطول 3 ماه مصرف داشتند؛ هرچند امتیازات مربوط به والدین و معلمان در اندازه‌گیری شدت اختلال ADHD، بهبود قابل‌توجهی را درمقایسه با سایر کودکان، نشان نداد. برای تایید اثرات این مکمل‌ها نیازمند مطالعات در طول مدت طولانی‌تر و همراه با تعداد بیشتری از بیماران می‌باشیم.

همچنین، درمطالعات مختلف، نشان داده شد افرادی که از تغذیه‌ی سالم حاوی میزان بیشتری از سبزیجات، غذاهای دریایی و روغن‌های غیراشباع استفاده می‌کنند، احتمال رخداد اختلال ADHD در آن‌ها کمتر است؛ درمقابل افرادی که از میزان زیادی شیرینی‌جات، چیپس‌ها، فست‌فودها، نوشیدنی‌های قنددار و گازدار و مرباها استفاده می‌کنند، با احتمال بیشتری به این اختلال دچار می‌شوند.

درمان‌های روانی

1-    روان‌درمانی

انواع مختلفی از روان درمانی وجود دارد که می تواند راهی برای مدیریت بهتر علائم ADHD برای شما فراهم کند. به عنوان مثال، روان درمانی می‌تواند در وادار کردن شما به بیان احساسات خود در مواجهه با ،ADHD مفید باشد. ADHD همچنین ممکن است باعث شود که شما در ارتباطات خود با همسالان یا سایر افراد، دچار مشکلاتی شوید. روان درمانی می‌تواند به شما در مدیریت بهتر این روابط کمک کند. در روان درمانی، ممکن است بتوانید الگوهای رفتاری خود را کشف کنید و یاد بگیرید که چگونه در آینده انتخاب‌های سالم‌تری داشته باشید.

2-    رفتاردرمانی

هدف از رفتار درمانی این است که به افراد بیاموزد چگونه رفتارهای خود را کنترل کنند و سپس آن رفتارها را به طور مناسب تغییر دهند. شما استراتژی‌هایی برای نحوه‌ی رفتار خود در پاسخ به موقعیت‌های خاص ایجاد خواهید کرد. این استراتژی‌ها، اغلب شامل نوعی بازخورد مستقیم برای کمک به یادگیری رفتارهای مناسب است. به عنوان مثال، یک سیستم پاداش می‌تواند برای حمایت از رفتارهای مثبت، ابداع شود.

3-    درمان شناختی-رفتاری

درمان شناختی رفتاری (CBT) یک شکل کوتاه‌مدت و هدفمند از روان‌درمانی است که هدف آن تغییر الگوهای منفی تفکر و جایگزینی آن‌ها با چارچوبی جدید از احساس شما نسبت به خود و علائم ADHD است. CBT می‌تواند به افراد مبتلا به ADHD  که “اختلالات زندگی”، مانند مدیریت زمان و اهمال‌کاری را تجربه می‌کنند، کمک کند. همچنین می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا الگوهای فکری غیرمنطقی، که مانع از ادامه کارشان می‌شود را مدیریت کنند، مانند جمله‌ی «این کار باید کامل و عالی باشد، وگرنه ارزشی ندارد».

جمع‌بندی

در یک جمع‌بندی می‌توان گفت درمان‌های دارویی و غیردارویی زیادی برای کنترل علائم اختلال نقص توجه در دست می‌باشد. با توجه به عوارض ذکرشده دررابطه با عوارض جانبی استفاده از داروهای محرک و غیرمحرک، تمایل به استفاده از داروهای طبیعی و مکمل‌ها و درمان‌های روانی، بیش از پیش شده‌است. شما می‌توانید با مراجعه‌ی به‌ موقع به پزشک و رعایت موارد گفته‌شده، به بهترین نحو این اختلال را کنترل و درمان نمایید.