فتق ناف چیست؟ علائم، دلایل، تشخیص و درمان آن

فتق نافی با برآمدگی بخشی از روده از طریق سوراخ نافی موجود در ماهیچه‌های شکمی همراه است. این عارضه شایع و معمولا بی‌ضرر می‌باشد؛ شیوع آن در نوزادان بسیار بالا بوده و بزرگسالان را نیز می‌تواند درگیر کند. فتق نافی در نوزادان به هنگام گریه کاملا آشکار شده و موجب برجستگی ناف نوزاد می‌شود. برجستگی ناف، بارزترین علامت فتق نافی است.

در بسیاری از موارد، فتق نافی کودکان تا یک یا دوسالگی خودبه‌خود بسته می‌شود؛ گرچه گاهی به زمان بیشتری نیاز دارد. در ارتباط با فتق‌های نافی که تا سن ۴ سالگی برطرف نشده یا در دوران بزرگسالی ایجاد شده باشند، معمولا به منظور پیشگیری از عوارض احتمالی انجام جراحی موردنیاز است.

انواع فتق ها

هرنیا ها معمولا در نواحی زیر یافت می شوند:

 کشاله ران

فتق رانی سبب بروز یک برآمدگی در زیر کشاله ران شده که در زنان شیوع بیشتری دارد. فتق اینگوئینال یک برآمدگی در ناحیه کشاله ران است که می تواند تا به کیسه بیضه نیز انتشار یابد. این نوع فتق در مردان شیوع بیشتری دارد.

 ناحیه بالایی شکم

فتق هیاتال یا هیاتوس هنگامی به وجود می آید که محتویات ناحیه بالایی شکم از طریق سوراخ دیافراگم به حفره قفسه سینه راه می یابند.

 ناف

برآمدگی این ناحیه به وسیله هرنیا ناف یا اطراف آن به وجود می آید.

 جای زخم جراحی

جراحی های شکمی به دلیل ایجاد برش و جای زخم می توانند به بروز فتق منجر شوند.

دلایل ظهور فتق

به استثناء فتق  برشی (که از عواقب جراحی شکم است)، در بیشتر موارد هیچ دلیل مشخصی برای فتق وجود ندارداما ریسک بیماری فتق با افزایش سن بیشتر شده و بیشتر در مردان شایع است.فتق ها ممکن است موروثی باشند که در زمان تولد خود را نشان می دهندیا در کودکانی که نقصی در جداره شکمی خود دارند به وجود می آید.فعالیت ها و مشکلات پزشکی که به جداره شکمی فشار وارد می کنند می تواند منجر به ایجاد فتق شکمی شوند.

مانند:

زور زدن هنگام دفع( مثلا به دلیل یبوست طولانی مدت)
سرفه های مستمر
فیبروز کیستیک
بزرگ شدن پروستات
زور زدن هنگام ادرار کردن
چاقی یا داشتن اضافه وزن
آب آوردن شکم
بلند کردن اشیاء سنگین
دیالیز صفاق
تغذیه نامناسب
استعمال دخانیات
ورزش های سنگین
بیضه های پایین نیامده

علائم فتق چیست؟

شایع‌ترین علامت فتق یک عضله یا توده بیرون آمده در ناحیه آسیب دیده از بدن است. فتق ممکن است ایجاد دردهای بسیار شدید شکمی کند. همچنین با بروز مشکلات جدی دیگر ممکن است نیاز به جراحی اورژانسی پیدا کنید.

شاخص‌ترین علائم فتق عبارتند از:

درد در ناحیه کشاله ران که با خم شدن یا بلند کردن اجسام سنگین بدتر می‌شود.
وجود توده یا برآمدگی دردناک در کشاله ران یا ناحیه شکمی
وجود توده دردناک در ناحیه بیضه
احساس سنگینی در شکم
سوزش یا احساس درد در محل زخم
درد قفسه سینه
مشکل بلعیدن
درد شکمی

تشخیص

فتق نافی طی معاینه‌ی فیزیکی تشخیص داده می‌شود. گاهی از روش‌های تصویربرداری -از جمله سونوگرافی شکم یا CT اسکن- برای بررسی عوارض احتمالی استفاده می‌گردد.

درمان‌ها و داروها 

بیشتر موارد فتق نافی در نوزادان، تا یک یا دو سالگی خودبه‌خود بسته می‌شوند. حتی ممکن است پزشک طی معاینه فیزیکی بتواند برآمدگی را به داخل شکم برگرداند؛ البته این روش را هرگز خودسرانه امتحان نکنید. برخی افراد ادعا می‌کنند چسباندن سکه بر روی برجستگی می‌تواند بهبود شرایط را در پی داشته باشد؛ اما این روش کارساز نبوده و احتمال تجمع میکروب‌ها در زیر چسب و بروز عفونت وجود دارد.

در کودکان معمولا در صورتی که فتق نافی شرایط زیر را داشته باشد، جراحی پیشنهاد می‌شود:

درد ناحیه فتق
برجستگی بزرگتر از ۱.۵ سانتی‌متر (کمی بزرگتر از ۱.۲ اینچ)
برجستگی بزرگی که تا پایان سال دوم زندگی، اندازه آن کوچکتر نشود
عدم بسته شدن فتق تا ۴ سالگی
در شرایطی که فتق، انسداد و گیرافتادگی روده را موجب شود

در بزرگسالان معمولا برای جلوگیری از عوارض احتمالی، به‌خصوص در صورت وجود درد و بزرگ‌ شدن فتق، انجام جراحی پیشنهاد می‌شود. در این جراحی، برش کوچکی در قاعده‌ی ناف ایجاد شده و پس از برگرداندن بافت برآمده به داخل حفره شکمی، سوراخ موجود در دیواره شکم به طور کامل بخیه زده می‌شود. در بیماران بزرگسال، جراحان به منظور تقویت دیواره شکم از تور استفاده می‌کنند.